در یک کسب‌وکار خانوادگی، "مالک" هر کسی است که سهام یا سهمی از شرکت را در اختیار دارد. مالکیت می‌تواند یک مفهوم پیچیده باشد که در مراحل مختلف، با انتقال کسب‌وکار از نسلی به نسل دیگر، تکامل می‌یابد.
مالک کیست؟
یک مالک همیشه فردی نیست که مدیریت روزمره کسب‌وکار را بر عهده دارد. مالکیت می‌تواند به چندین شکل ساختاربندی شود:
مالک کنترل‌کننده: مؤسس یا یک فرد (یا یک زوج متأهل) که اکثر مالکیت را در اختیار دارد. آن‌ها کنترل نهایی بر کسب‌وکار و مسیر آن را دارند.
مشارکت خواهر و برادری: مالکیت بین خواهر و برادر به اشتراک گذاشته می‌شود و برای تصمیم‌گیری به اجماع و ارتباط مؤثر نیاز است.
کنسرسیوم فامیلی (پسرعموها): با انتقال مالکیت به گروهی از پسرعموها، خانواده بزرگ‌تر و متنوع‌تر می‌شود. در این مرحله، اغلب افراد غیرخانواده کسب‌وکار را مدیریت می‌کنند و مالکان عمدتاً در نقش‌های هیئت مدیره خدمت می‌کنند.
مالکان منفعل در مقابل فعال: برخی از مالکان به طور فعال در عملیات کسب‌وکار درگیر هستند (مالکان-مدیران)، در حالی که برخی دیگر منفعل هستند و صرفاً سهام را نگه می‌دارند و سود سهام دریافت می‌کنند، بدون اینکه مستقیماً در مدیریت دخیل باشند.
حقوق و امتیازات یک مالک کسب‌وکار خانوادگی
صرف نظر از جنسیت، تمام مالکان در یک کسب‌وکار خانوادگی معمولاً مجموعه‌ای از حقوق و مسئولیت‌های اساسی دارند. این موارد اغلب به عنوان "حقوق مالکیت" توصیف می‌شوند:
حق طراحی: توانایی مشارکت در شکل‌دهی به چشم‌انداز و هدف بلندمدت کسب‌وکار. این شامل تعریف مأموریت و ارزش‌های شرکت است.
حق تصمیم‌گیری: قدرت رأی‌گیری در مورد مسائل استراتژیک کلیدی، مانند انتخاب هیئت مدیره، اکتساب‌ها یا واگذاری‌های اصلی و تغییر در اساسنامه شرکت.
حق ارزش: حق دریافت منافع مالی از کسب‌وکار، مانند سود سهام، توزیع سود و افزایش ارزش سهام آن‌ها.
حق دریافت اطلاعات: امتیاز مطلع بودن از عملکرد مالی، برنامه‌های استراتژیک و تحولات اصلی کسب‌وکار. این برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه حیاتی است.
حق انتقال: توانایی فروش یا انتقال سهم مالکیت خود، اگرچه این امر اغلب تحت قوانین خاص خانوادگی یا توافق‌نامه‌های قانونی برای جلوگیری از دستیابی افراد خارجی به سهام اداره می‌شود.
انتخاب نوع مالکیت خانوادگی
اغلب کسب و کارهای خانوادگی در یکی از چهارشکل مالکیتی زیر و یا ترکیبی از آن ها تقسیم بندی می شوند .
- تک مالکیتی
یک عضو از هر خانواده در هر نسل تمام حقوق مالکیتی را بر عهده دارد.
- مشارکتی
تنها اعضایی از خانواده که در کسب و کار مشارکت فعالانه دارند می توانند دارای حقوق مالکیتی باشند.
- توزیع یافته
هر کدام از اعضای خانواده متعلق به نسل بعدی شایستگی مالکیت را دارند.
- متمرکز
هر کدام از اعضای نسل بعدی خانواده می توانند مالک باشند اما کنترل های مالکیتی بر عهده یک گروه خاص از اعضای خانواده است .
نحوه عمل در خصوص دارايى هاى مشترك خانواده چگونه است؟ به اين موضوع فكر كنيد كه دارايى هاى شمابه چه نحوى باخانواده تان به اشتراك گذاشته شده اند.
در مدل اول، تقريبا هر چيزى رابه اشتراك گذاشته ايد. براى مثال خانواده اى رادر نظر بگيريد كه نه تنها تمام سود حاصل از كسب وكار خانوادگى رادوباره درخود كسب وكار سرمايه گذارى مى كنند، بلكه مالكيت دارايى ها وهزينه هاى ديگر خانواده نظير اتومبيل ها، خانه هاى مورد استفاده در تعطيلات، سرمايه گذارى هاى خارج از كسب وكار اصلى، هزينه فعاليت هاى انسان دوستانه هم با اعضاء خانواده وبه صورت مشترك است. برخى خانواده ها به شكل جمعى مالك تمام داراييها هستند، ازجمله پس اندازهاى شخصى وخانه هايشان هم مشترك است. در مقابل، كسب وكارهاى خانوادگى ديگرى هم هستندكه مالكين آن ها تنها ، سود شخصى به دست آمده رادوباره سرمايه گذارى مى كنندتابتوانند به كار ادامه دهند. براى نمونه يكى ازكسب وكارهايى كه روى آن ها تحقيق ومطالعه شده است در پايان سال مالى صد درصد سود رابه مالكين مى دادند وآن ها مختار بودندتا آن پول راخرج كنندويا خارج ازكسب وكارخانوادگى شان، درجايى ديگر سرمايه گذارى كنند.
بيشتر خانواده ها عموماً در حد وسطِ دو حالت اشاره شده در بالا قرار مى گيرند. جدول ١-٣ اصلى ترين دلايلى راكه مالكين كسب وكار، دارايى هاى شركت وابه شكل يكيارچه نگهدارى مى كنندويا آن رابين اعضاء تقسيم مى كنند،بيان كرده است.
توصیه می کنم برای مطالعه دقیق تر و بررسی مطالب پیشرفته تر صفحه 75 کتاب
کسب و کار خانوادگی
بایدها و نبایدها از زبان هاروارد
به ترجمه دکتر سید محمد دهقان و دکتر مریم سردشتی
را مطالعه نمائید .
