مسئله جانشینی در کسب و کارهای خانوادگی

  Family Business Restructuring: A Review and Research Agenda

 خلاصه‌ای از مقاله:

این مقاله ترجمه ای از  یک مرور جامع از ادبیات موجود دربارهٔ بازسازی و جانشینی در کسب‌وکارهای خانوادگی ارائه می‌دهد. نویسندگان به بررسی عواملی می‌پردازند که بر انتقال مالکیت و مدیریت در کسب‌وکارهای خانوادگی تأثیر می‌گذارند، از جمله:

• ترجیحات جانشینی داخلی: مدیران خانواده معمولاً جانشینی داخلی را ترجیح می‌دهند، زیرا دانش بهتری دربارهٔ توانایی‌های اعضای خانواده دارند.

• تأثیر بر عملکرد شرکت: مطالعات نشان می‌دهند که شرکت‌هایی که به مالکان خارجی منتقل می‌شوند، عملکرد بهتری دارند، اما بقای بلندمدت در جانشینی خانوادگی بیشتر است.

• گزینه‌های جایگزین: در صورت عدم امکان جانشینی خانوادگی، گزینه‌هایی مانند فروش به کارمندان، عرضه عمومی اولیه (IPO) یا انحلال مورد بررسی قرار می‌گیرند.

این مقاله با استناد به مطالعات متعدد، دیدگاه‌های متنوعی را دربارهٔ چالش‌ها و استراتژی‌های موفق در انتقال مالکیت در کسب‌وکارهای خانوادگی ارائه می‌دهد.

 چرا این مقاله مهم است؟

• اعتبار علمی بالا: منتشر شده در یکی از مجلات معتبر مدیریت (Journal of Management Studies).

• جامعیت: بررسی گسترده‌ای از ادبیات موجود و ارائهٔ چارچوبی برای تحقیقات آینده.

• کاربرد عملی: ارائهٔ بینش‌هایی مفید برای مدیران و مشاوران در زمینهٔ برنامه‌ریزی جانشینی.

در حالی که بازسازی کسب‌وکار پدیده‌ای رایج و کلیدی برای تداوم موفقیت شرکت‌های خانوادگی در نسل‌های مختلف است، اما پژوهش‌ها در این حوزه اغلب به صورت مستقل از مطالعات مرتبط با شرکت‌های خانوادگی توسعه یافته‌اند. این جدایی، یک فرصت مهم تحقیقاتی از دست‌رفته تلقی می‌شود؛ چرا که هر دو حوزه می‌توانند مکمل یکدیگر باشند و بررسی جامع ابعاد زمینه‌ای، فرایندی، محتوایی و پیامدی می‌تواند به ارتقای فهم ما از هر دو حوزه کمک شایانی کند. در این مطالعه، با تمرکز بر تلاقی دو حوزه بازسازی کسب‌وکار و شرکت‌های خانوادگی، تلاش می‌کنیم تا دانش موجود را تجمیع، ساختاردهی و مسیر پژوهش‌های آتی را ترسیم کنیم. بدین منظور، ۸۸ مطالعه برجسته را که به‌طور هم‌زمان به هر دو حوزه پرداخته‌اند، مرور کرده و چارچوبی یکپارچه برای تحلیل این موضوع ارائه می‌کنیم.

مقدمه

شرکت‌های خانوادگی دامنه‌ای گسترده از کسب‌وکارها، از شرکت‌های کوچک گرفته تا شرکت‌های بزرگ را شامل می‌شوند؛ به‌طوری که بیش از ۳۰٪ از شرکت‌های حاضر در فهرست S&P 500 در زمره شرکت‌های خانوادگی قرار دارند (Zellweger et al., 2012b). نقش اقتصادی این شرکت‌ها در سطح جهانی چشمگیر است؛ به نحوی که تخمین‌ها حاکی از آن است که بیش از ۷۰٪ از تولید ناخالص داخلی جهان از سوی شرکت‌های خانوادگی تأمین می‌شود (De Massis et al., 2018). برای آنکه این شرکت‌ها بتوانند در طول نسل‌ها به بقا و رشد خود ادامه دهند، ضروری است که از منظر مالی مسئولانه عمل کنند و هم‌راستا با تحولات خانوادگی و تجاری، فرایندهای بازسازی مناسبی را در پیش بگیرند (De Massis et al., 2014a; Jaffe & Lane, 2004; Miller et al., 2008; Zellweger et al., 2012).

بازسازی کسب‌وکار به شرکت‌های خانوادگی امکان می‌دهد تا منابع خود را به شیوه‌ای بهینه بازپیکربندی کرده، مدل‌های کسب‌وکار خود را احیا کنند و با تغییرات محیطی سازگار شوند (Amiri et al., 2019; Barkema & Schijven, 2008; Capron & Mitchell, 2009). این فرایند ممکن است از طریق ابزارهای متنوعی همچون اکتساب، واگذاری یا خرید سهام صورت گیرد که سالانه ارزش‌هایی بالاتر از تولید ناخالص داخلی بسیاری از کشورها ایجاد می‌کنند (King et al., 2018). واگذاری ممکن است شامل فروش دارایی یا تأسیس نهادهای مستقل باشد، و اصطلاح «buyout» نیز در شرکت‌های خانوادگی برای اشاره به فروش به اعضای خانواده یا مدیران به کار می‌رود.

با وجود توسعه موازی هر دو حوزه، همچنان فقدان هم‌گرایی در ادبیات این دو زمینه مشاهده می‌شود. اغلب مطالعات موجود، سنت‌های نظری و تجربی خود را حفظ کرده‌اند و تلاش محدودی برای ترکیب آن‌ها صورت گرفته است (Meglio & King, 2019). این شکاف، توانایی ما را در درک علل و پیامدهای بازسازی کسب‌وکار در بستر خانوادگی محدود می‌سازد و مانع از شناسایی عوامل اثرگذار می‌شود. به‌ویژه، تأثیر وضعیت مالکیت خانوادگی بر فرایندهای بازسازی در بسیاری از مطالعات نادیده گرفته شده است (Chirico et al., 2020).

علاوه بر این، تمرکز بیش از حد برخی پژوهش‌ها بر نظریه‌های مالی بدون توجه کافی به اهداف غیرمالی خانوادگی، ممکن است موجب نتایج تحقیقاتی ناسازگار شود. به‌عنوان نمونه، همان‌طور که ریچارد و همکاران (2009) اشاره می‌کنند، تکیه صرف بر شاخص‌های مالی گاهی اوقات باعث می‌شود فرضیات اشتباهی در مورد اهداف واقعی شرکت شکل گیرد.

برای غلبه بر این چالش‌ها، ما یک مرور سیستماتیک و میان‌رشته‌ای از مطالعات موجود در این تقاطع را ارائه می‌دهیم. در این مسیر، با تحلیل نظریه‌ها، چارچوب‌های تحلیلی و روش‌شناسی‌های مورد استفاده، تلاش می‌کنیم زمینه‌های ادغام و توسعه آتی را شناسایی کنیم. تمرکز اصلی ما بر چهار بعد کلیدی شامل «زمینه»، «فرایند»، «محتوا» و «نتیجه» در بازسازی سازمانی است (Armenakis & Bedeian, 1999؛ Pettigrew, 1987, 2012).

روش

در راستای ایجاد یک چارچوب نظری غنی، ما یک رویکرد دو مرحله‌ای اتخاذ کردیم. در مرحله نخست، از طریق جستجوهای گسترده در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر مانند Business Source Complete، Science Direct، ProQuest، Wiley و Sage، مقالاتی را که به‌طور مستقیم به مباحث شرکت‌های خانوادگی و بازسازی کسب‌وکار می‌پرداختند، استخراج کردیم. همچنین، برای پوشش کامل‌تر ادبیات، از گوگل بوکس برای شناسایی فصول کتاب‌های مرتبط نیز بهره گرفتیم.

در مرحله دوم، تمرکز بر مقالات منتشر شده در مجلات مدیریتی سطح بالا مانند Academy of Management Journal، Strategic Management Journal و Journal of Management Studies بود. این مرحله با استفاده از کلیدواژه‌هایی همچون "خانواده"، "ادغام و اکتساب"، "واگذاری" و "buyout" صورت گرفت. حاصل این جستجو، شناسایی ۸۸ مقاله و فصل کتاب در تقاطع بازسازی و شرکت‌های خانوادگی بود که پایه تحلیل ما را تشکیل دادند.

کدگذاری و تحلیل

ما از یک پروتکل کدگذاری برگرفته از مدل Armenakis و Bedeian (1999) بهره گرفتیم که شامل تحلیل ابعاد مختلف تغییر سازمانی است. برای بعد «زمینه»، ویژگی‌های مربوط به مالکیت خانوادگی، ساختار حاکمیتی، و وضعیت خریدار یا فروشنده بودن شرکت‌ها را شناسایی کردیم. بعد «فرایند» به مراحل مختلف بازسازی، از تصمیم‌گیری تا اجرای آن، می‌پردازد. در بعد «محتوا»، نوع بازسازی (اکتساب، واگذاری یا خرید سهام) و شرایط محیطی بررسی شد. نهایتاً بعد «نتیجه» بر نتایج مالی و غیرمالی تمرکز داشت، از جمله موفقیت در جانشینی، یا حفظ اشتغال اعضای خانواده.

نتیجه‌گیری

این مطالعه با ارائه چارچوبی یکپارچه برای بررسی بازسازی در شرکت‌های خانوادگی، تلاش دارد پلی میان دو حوزه تحقیقاتی ایجاد کند و مسیر پژوهش‌های میان‌رشته‌ای آینده را هموار سازد. تحلیل دقیق ما از ادبیات موجود، نه‌تنها شکاف‌های تحقیقاتی را شناسایی می‌کند بلکه بستری برای توسعه نظریات جامع‌تر و تحلیل‌های تجربی دقیق‌تر فراهم می‌آورد. ما در پایان مجموعه‌ای از پرسش‌های تحقیقاتی را پیشنهاد می‌کنیم که می‌تواند الهام‌بخش پژوهش‌های آینده در این تقاطع مهم باشد.

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/joms.12717

جهت مشاوره تخصصی در زمینه انواع چالش ها در کسب و کارهای خانوادگی به سایت https://sharifmanagement.com مراجعه نمایید .